Graag neem ik het stokje over van Crisow van Stadshout, partner in het Circulaire Bouwlab 2019 in Amsterdam en de bouw van het Raathuis in de Fruittuin van West, een circulair tuinhuis van Stadshout en Leem.
Tijdens een lange wereldreis zag Carl Giskes de schoonheid van de kleuren van de aarde.
Terug in Europa ontdekte hij dat leem, dampopen en circulair, maar op heel kleine schaal in Europa wordt toegepast.
Hoe dit oudste bouwmateriaal ter wereld de plaats te geven die het verdient en te combineren met moderne bouwtechnieken.
Na veel geleerd te hebben van leembouwarchitecten Prof Minke en Ir Klaus Eckhart en een reis naar Mali bouwde Carl volledig ambachtelijk een stamplemen schooltuinlokaal in Hannover 1984, maakte samen eigen gereedschap en gebruikte geen electriciteit, samen met de leerlingen van de school.
In 1986 kwam hij naar Nederland en bouwde in Friesland en Amsterdam, was ook een van de ontwikkelaars van het Adobe Paviljoen, een lemen gebouw wat nooit is gebouwd maar ontwikkeld is voor het symposium in 1990 ‘Art meets Science and Spirituality in a changing Economy’. Onderdeel van het symposium was ook de uitgave van een boek, in samenwerking met VROM en de TU Delft: Milieuvriendelijke Bouwmaterialen in Nederland. Daarin werd leem al genoemd.
In 1990 deed Carl Giskes met zijn eerste projecten in leemafwerking waar hij de gekleurde leemstuc ontwikkelde en toepaste.
Hij gaf in die jaren workshops op verschillende locaties in Nederland waar de basis van de Leembouw, vele verschillende technieken zoals Stampleem, houtleem, stroleem, leemstenen en leemvloeren gebruik makend van lokale materialen. Maar in de gekleurde leemstuc was grote interesse van de ecologische, duurzamen architecten, voorlopers in die tijd. ‘Eindelijk een nieuw materiaal wat niet alleen maar sneller is’ zei een oude stukadoor. ‘Een dampopen wandafwerking die mooi en gezond is, en zich goed laat combineren met dampopen muren en isolatie’ zeiden de architecten. Door tien jaar lang deze ‘uitvinding’ toe te passen in utiliteitsgebouwen, projecten uit te voeren op plaatsen waar vele mensen komen en ook zichtbaar is dat leemstuc en -verf is toe te passen in ’normale’ gebouwen.
In 2000 is de keuze gemaakt te focussen op productie en scholing en om projecten uit te laten voeren door stucadoors en leemverwerkers. Inmiddels waren er tien jaar lang elke maand workshops gegeven om vakmensen de kneepjes van het vak te leren, de speciale leemstuctechnieken, zoals de derde werkgang, het borstelen van de muren vlak voordat de het stucwerk droog is. Gebeurt dat niet, dan zal de muur af blijven geven en is er dus een een deel van werkproces niet goed uitgevoerd. Het mooie aan het leemstuc is dat het ook altijd nog later gemakkelijk bijgewerkt en gerepareerd kan worden, er zitten geen chemische harders in, eens per jaar een onderhoud is aan te raden voor grotere projecten.
Om op te schalen werd een grotere productie met intensieve productcontrole ontwikkeld en in 2008 kwam het hele bedrijf, Tierrafino, vanaf vijf locaties onder één dak in de Amsterdamse Houthavens: the Amsterdam Clay Factory. Daar worden leemstuc en Tadelakt workshops gegeven, wordt geproduceerd en gedistribueerd naar binnen- en buitenland en krijgen professionals elke vrijdag een kijkje in de keuken en leren ze basis van het ontwerpen met leemprodukten.
Sinds 2015 is de koers om de kennis en ervaring zoveel mogelijk over te dragen aan de volgende generaties, partnerships aan te gaan met duurzame partners,The Substitute, Schilders van Nu, Ecobouw Nederland, BNI, Guilde de Metiers de la Chaux, en te investeren in het opbouwen van netwerken waarin architect, interieur architect, aannemer, stukadoor en eindklant elkaar kunnen vinden in gezamenlijke ambitie om de wereld een beetje mooier en gezonder te maken.
De bedrijfsstructuur wordt op dit moment omgevormd naar een ‘Sleipnir’bedrijf waarin het ambacht voorop staat en eigenaarschap wordt vervangen door een gezamenlijk dragen voor de centrale visie: schone, circulaire en duurzame leemprodukten te blijven ontwikkelen.
Mijn rol als partner van de oprichter heeft zich vaak op de achtergrond afgespeeld om de veranderprocessen te begeleiden en daar te werken waar de zwakkere schakel was om voor de lange termijn het geheel sterker te maken.
Sinds 2015 geef ik ook veel technisch advies en begeleidt productontwikkeltrajecten en draag nu vele taken in Tierrafino over aan de jongere generatie.
Graag geef ik het stokje over aan Patrick Schreven, duurzame aannemer die echt het verschil wil maken.
