Waarom stadshout?
De Nederlandse steden staan vol schitterende bomen, in het westen van Nederland staan zelfs meer bomen in steden dan in bossen. Zoals velen wellicht al weten zijn bomen van vitaal belang voor mensen. Ze produceren zuurstof, slaan CO2 op, vangen fijnstof op, verkoelen, houden water vast en spelen een grote rol in de biodiversiteit. Maar bovenal zijn bomen een symbioot voor de mens en houden mensen van bomen omdat ze vaak vele generaties meegaan en respect afdwingen. Hoe ouder bomen worden hoe effectiever ze deze rol kunnen vervullen. Deze rol is bijvoorbeeld afhankelijk van de hoeveelheid blad die een boomkroon heeft. Hoe meer blad, hoe meer fotosynthese, hoe meer zuurstof, hoe meer CO2 opslag, hoe beter de vochthuishouding in de stad.
Zoals ik al schreef staan de meeste bomen in Nederland in stedelijk gebied, daar komt dus ook de grootste houtoogst vandaan. Volgens Probos wordt er jaarlijks in Nederland 3,3 miljoen kubieke meter hout geoogst. Daarvan komt 48% uit stedelijk gebied, 26% uit bossen en 26% uit zogenaamde agroforrestry (windsingels e.d. ). Ruim 1,5 miljoen kuub hout uit stedelijk gebied dus. Zo’n 1,5 miljoen kubieke meter hout dat als laagwaardig bestempeld wordt en vrijwel geheel vermalen wordt als biomassa. Slechts een enkele bijzondere boomstam vindt zijn weg naar een houtzagerij.
Amsterdam is één van de groenste steden van Europa, er staan zo’n 1.000.000 bomen (meer dan een boom per inwoner). Daarvan is ongeveer 1/3 deel van de gemeente, zo’n 380.000 bomen. Andere boombezitters zijn ProRail, Rijkswaterstaat, Waternet, Woningbouwverenigingen, Begraafplaatsen en particulieren. De gemiddelde leeftijd van een boom in stedelijk gebied ligt ergens tussen de 40-60 jaar. Uit onze database blijkt dat een gemiddelde boomstam ongeveer 0,56 kubieke meter hout bevat, oftewel 500 kg CO2.
Amsterdam houdt geen gegevens bij van de jaarlijkse kap maar wij schatten die, vanuit onze ervaring, op ergens tussen de 1%-4%. Dus 10.000 tot 40.000 bomen per jaar!
Er zijn verschillende redenen waarom bomen ‘moeten’ verdwijnen. Ze zijn ziek, zijn instabiel geworden, moeten wijken voor bouwprojecten, herinrichting van straten en pleinen, aanleg van wegen en stormschade. In principe geldt voor elke verwijderde boom een herplantplicht, echter Amsterdam loopt jaren achter met het herplanten van bomen. Van alle verwijderde bomen is momenteel amper 10% weer aangeplant; ook deze cijfers worden niet goed bijgehouden, maar de kaalslag is goed te zien in Amsterdam. Overal zie je lege plantplaatsen en afgezaagde boomstronken. Sommige van die boomstronken zijn ook weer uitgelopen tot heuse struiken.
Tot zover de feiten op een rijtje. Stichting Stadshout zet zich inmiddels ruim 10 jaar in om het beleid van de gemeente te wijzigen in een circulaire houtketen. Als het aan ons ligt gaat er geen snipper hout meer de stad uit; onze allereerste actie in 2009 heette dan ook toepasselijk ‘Geen boom de Pijp uit’. Kostbaar CO2 kapitaal waar wij als Amsterdammers allemaal aan bijgedragen hebben, verdient beter dan te eindigen als biomassa voor energieopwekking. Dat kan altijd nog aan het einde van de gebruiksketen en dan hebben we er als Amsterdammers eerst nog decennialang nut en genoegen van.
Denk aan interieurbetimmering, zoals de trappen en Atrium van het Comeniuslyceum. Vloeren, keukens, meubels, wandplanken, maar ook kleinere designobjecten zoals lampen, schalen, mesheften, muziekdoosjes en (muziek)instrumenten. Allemaal van hout waar wij gedurende het hele productieproces nauwkeurig de herkomst van bijhouden in onze database. Het mooie is dat iedere houtsoort weer zijn eigen specifieke toepassingen kent. Maar ook de reststroom benutten wij zo optimaal mogelijk, zoals Goochem Design die speelgoed maakt van onze afzaagsels en Novotypo die papier en zeep maakt van ons zaagsel.
Ben best een beetje trots dat het woord ‘stadshout’ nog niet bestond toen ik in 2008 mijn eerste stadsboom in planken liet zagen door Bert Braakman op de stoep voor mijn werkplaats. Ondertussen is het een ingeburgerd begrip en wordt ons initiatief in meer dan 25 steden in Nederland en België nagevolgd. Job Done!
Met de Leemfabriek Tierrafino hebben wij in 2019/2020 een biobased huisje gebouwd van hout en leem, zero waste.
Ik draag het stokje graag over aan Catharina Giskes. Dank je Ernst de Nobel van Ecocoatings.
Crisow von Schulz
Van Woustraat 70 in Amsterdam
